Bu sayfa “Demokrasinin temel ilkeleri açısından farklı yönetim biçimlerini karşılaştırır.” Kazanımına uygun olarak hazırlanmıştır.
YÖNETİM BİÇİMLERİ
KAVRAM BİLGİSİ
Devlet, belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan, siyasi ve hukuksal açıdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu düzene denir.
Yönetim, egemenliğin nasıl kullanıldığını ifade eden bir durumdur.
Egemenlik, en üstün karar verme hakkı ve yetkisi demektir. Bir ülkede en son ve kesin kararı kim veriyorsa egemenlik o güce aittir.
İnsanlar ilk çağlardan günümüze kadar farklı şekillerde yönetilmişlerdir. Bu yönetim biçimlerinde kimi zaman demokratik özellikler görülmüştür. Ancak yetkinin babadan
oğula geçtiği ve tek kişinin söz sahibi olduğu yönetim şekli hangisidir?
İnsanlık tarihinde, aşağıdaki yönetim biçimleri yaygın olarak görülmüştür. Bunlar monarşik, oligarşik, teokratik yönetim biçimleri ve cumhuriyettir. Bu yönetim biçimlerini tanıyalım ve demokrasinin temel nitelikleri ile benzerlik ve farklılıklar açısından inceleyelim.
Monarşi
"Devlet demek ben demeğim." Fransız Kralı XIV. Lui(Lui)
Fransız kralının bu sözü, yönetimde tek söz sahibi olduğunun göstergesidir. Çoğu zaman saltanat, kral, padişah, han, hakan, şah, imparator veya prens gibi sözcükleri duyarsınız ya da okursunuz. Bu sözcükler, yöneticilerin unvanlarındandır. Monarşik yönetimlerde yetkiyi
ellerinde bulunduran bu kişiler ülkede, tek ve son söz sahibidirler. Yetki genellikle babadan oğula geçer. Günümüzde bu şekilde yönetilen ülkeler olup olmadığını araştırınız.
Oligarşi
Bir grup ya da ailenin hâkimiyetine dayalı yönetim biçimidir. Orta Çağ'da Avrupa'daki devletlerde soylu sınıfın hâkimiyeti elinde bulundurması oligarşiye örnektir. Günümüzde oligarşi ile yönetilen ülkeler olup olmadığını araştırınız.
Teokrasi
Teokrasi, dine dayalı yönetim biçimidir. Teokratik devlette yönetim, Tanrı adına dinî kuralları uygulayan hükümdarın elindedir. Günümüzde teokrasi ile yönetilen ülkeler olup olmadığını araştırınız. Bazı devletlerde teokrasi ve monarşi yönetim biçimlerinin birlikte görülmesinin sebepleri neler olabilir?
Cumhuriyet
"Cumhuriyet yönetimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir." Mustafa Kemal Atatürk
Dünyada birçok devlet, cumhuriyet sistemi ile yönetilmektedir. Bu ülkelerin cumhuriyet yönetimini tercih etmelerinde neler etkili olmuştur? Düşününüz. Cumhuriyetin diğer yönetim biçimlerinden farklılıklarını defterinize listeleyiniz.
Üniversite öğrencilerine yönetim biçimleri ile ilgili sorulan sorulardan birisi de "Cumhuriyet
nedir?" sorusudur. Bu soruya öğrencilerin verdikleri cevaplar genellikle "Halkın, halk tarafından yönetildiği sistemdir." şeklinde olmuştur. Demokrasi de genellikle "Halkın egemenliğine dayalı yönetim şekli" olarak tanımlanmaktadır. Atatürk'ün sözünden ve yapılan tanımlardan da anlaşıldığı gibi cumhuriyet ve demokrasi iç içe geçmiş görünmektedir. Ancak demokrasi, diğer yönetim biçimlerinde de görülebilir.
Üniversite öğrencilerine yönetim biçimleri ile ilgili sorulan sorulardan birisi de "Cumhuriyet
nedir?" sorusudur. Bu soruya öğrencilerin verdikleri cevaplar genellikle "Halkın, halk tarafından yönetildiği sistemdir." şeklinde olmuştur. Demokrasi de genellikle "Halkın egemenliğine dayalı yönetim şekli" olarak tanımlanmaktadır. Atatürk'ün sözünden ve yapılan tanımlardan da anlaşıldığı gibi cumhuriyet ve demokrasi iç içe geçmiş görünmektedir. Ancak demokrasi, diğer yönetim biçimlerinde de görülebilir.
CUMHURİYET
Karanlıktan aydınlığa,
Giden yoldur cumhuriyet.
Özgür, mutlu insanlığa
Giden yoldur cumhuriyet.
Egemenlik ulusundur.
Şenlik, dirlik ulusundur,
Özgürlükle sonsuzluğa,
Giden yoldur cumhuriyet
Aydınlıktır geleceğim,
Mutluluğa ereceğim,
İnançla yürüyeceğim
Mutlu yoldur cumhuriyet
Hadi Besleyici